Proces legislacyjny

Fundacja rodzinna w Polsce

Ustawa o fundacji rodzinnej podpisana przez prezydenta

6 lutego 2023 r. Prezydent podpisał ustawę o fundacji rodzinnej. Ustawa wejdzie w życie po 3 miesiącach od dnia jej publikacji w Dzienniku Ustaw. Zatem już w maju możliwe będzie założenie pierwszych fundacji rodzinnych.

Ustawa o fundacji rodzinnej z poprawkami Senatu

12 stycznia 2023 r. Senat przegłosował szereg poprawek do ustawy o fundacji rodzinnej, które odpowiadają na potrzeby biznesu. 

Sejm uchwalił ustawę o fundacji rodzinnej

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej został uchwalony przez Sejm 14 grudnia 2022r.

Sekcja Sukcesji zgłosiła uwagi do projektu ustawy o fundacji rodzinnej

Sekcja Sukcesji Północnej Izby Gospodarczej bierze czynny udział w pracach legislacyjnych nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej. Wynikiem prac Sekcji Sukcesji jest tabela uwag do projektu.  Jeśli chcesz poznać treść tego dokumentu napisz do mnie: jezowska@dalkowska-jezowska.pl 

Czy fundacja rodzinna będzie wypłacać zachowek?

W kwietniu 2021 r. trwają konsultacje nad projektem ustawy o fundacjach rodzinnych. Jako członek Sekcji Sukcesji Północnej Izby Gospodarczej czynnie uczestniczę w tych pracach i przygotowuję propozycje zapisów ustawy. Jednym z zagadnień, które budzą liczne kontrowersje jest obowiązek wypłaty zachowku.


Zachowek to prawo do żądania zapłaty przez określony krąg spadkobierców właściciela firmy rodzinnej zapłaty sumy pieniężnej, najczęściej w przypadku gdy w chwili jego śmierci majątek spadkowy jest pusty, z tej przyczyny że za jego życia został rozdysponowany. Sposobem na rozdysponowanie tego majątku jest jego wniesienie do fundacji rodzinnej.

Prawo do żądania zachowku posiadają m.in. dzieci, małżonek i rodzice właściciela firmy. Kwota, której można żądać sięga ½ wartości udziału w spadku, który w uproszczeniu przypadałby żądającemu, gdyby właściciel firmy nie rozdysponował majątkiem przed śmiercią. W przypadku osób niepełnoletnich lub trwale niezdolnych do pracy kwota ta jest większa i sięga 2/3 wartości udziału w spadku, o którym mowa powyżej.

Zgłoszenie się przez spadkobiercę do fundacji rodzinnej z żądaniem zapłaty takiej kwoty może spowodować konieczność jej likwidacji, co niweczy cel, dla którego fundacja została stworzona.

Z tego powodu warto jest, przed podjęciem decyzji o rozdysponowaniu majątkiem, wdrożyć planowanie spadkowe. Planowanie spadkowe polega na przeprowadzeniu symulacji spadkowej na wypadek śmierci, a następnie zastosowaniu odpowiednich instrumentów prawnych i pozaprawnych, które pozwolą na realizację celów przyświecających właścicielowi firmy rodzinnej w kontekście zapewnienia jego firmie wielopokoleniowej kontynuacji.

Klienci wdrażający plany spadkowe pytają jak uchronić ich firmę przed roszczeniami o zachowek. Jednym ze sposobów jest zawarcie porozumienia rodzinnego na podstawie którego osoby uprawnione do zachowku, mając na uwadze dobro firmy rodzinnej, zrzekną się prawa do zachowku. Co prawda, na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów, skuteczność takiego zrzeczenia się prawa do zachowku, jako kwestii nieuregulowanej w kodeksie cywilnym, nie jest stuprocentowo pewna, ale w ramach prac nad ustawą o fundacjach rodzinnych, planowane jest wprowadzenie przepisu na mocy, którego będzie to możliwe. I to już od 1 stycznia 2022 r., jeśli do tego czasu ustawa wejdzie w życie.

Zatem odpowiadając pytanie czy fundacja rodzinna będzie wypłacać zachowek, należy podkreślić, że to zależy od tego na ile świadomie zostanie przeprowadzone planowanie spadkowe i czy w ramach tego planowania zabezpieczymy fundację rodzinną przed roszczeniami spadkobierców.

Podatki dla fundacji rodzinnej

Ministerstwo Rozwoju kontynuuje prace na projektem ustawy nad fundacją rodzinną. Podczas telekonferencji w dniu 29.09.2020 r. przedstawione zostały kierunki dalszych prac legislacyjnych, w szczególności w zakresie dotyczącym opodatkowania fundacji rodzinnych. 

Ministerstwo Finansów proponuje, aby fundacja była podmiotem zbliżonym do wehikułu holdingowego. Dochód fundacji rodzinnej ma być zwolniony z podatku dochodowego od osób prawnych, zarówno w zakresie dotyczącym wkładów do fundacji rodzinnej, jak również w zakresie dywidend przysługujących jej w związku z posiadaniem udziałów w spółce z o.o. czy w spółce akcyjnej oraz w związku ze zbyciem takich udziałów. Opodatkowanie ma pojawić się dopiero na etapie dokonywania przez fundację wypłat dla beneficjentów fundacji. Tutaj Ministerstwo Finansów proponuje zastosowanie podatku od spadków i darowizn, z uwzględnieniem zwolnienia od podatku przysługującego najbliższej rodzinie, do wysokości wkładów do fundacji rodzinnej. 

Nierozstrzygnięta pozostaje kwestia prawa do zachowku, który z jednej strony jest zagrożeniem dla istnienia fundacji, ale z drugiej strony stoi na straży prawa najbliższej rodziny do udziału w majątku spadkowym. Ministerstwo Rozwoju proponuje zastosowanie w tym przypadku zasady proporcjonalności, nie precyzując na razie na czym miałaby polegać.

Z niecierpliwością oczekujemy na projekt ustawy.


Zielona księga

13.09.2019 r. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii opublikowało Zieloną Księgę, która rozpoczyna prekonsultacje na temat kształtu fundacji rodzinnej w Polsce. Treść Zielonej Księgi można pobrać tutaj.

Fundacja rodzinna ma być podmiotem, który wspiera przedsiębiorców w zachowaniu rodzinnego charakteru ich firmy i gwarantuje jej trwałość dla następnych pokoleń.

Sekcja Sukcesji przy Północnej Izbie Gospodarczej, której jestem członkiem, aktywnie uczestniczy w procesie kształtowania nowych regulacji. 

Instytucja fundacji rodzinnej może pozwolić na eliminację wpływu sporu pomiędzy spadkobiercami na działalność firmy rodzinnej oraz na podejmowane w niej decyzje, co uzasadnia prowadzenie prac legislacyjnych w tym kierunku.

Sekcja Sukcesji przeprowadziła w dniu 08.10.2019 r. debatę na temat kształtu regulacji dotyczących fundacji rodzinnych w Polsce oraz przygotowała opinię na temat 10 zagadnień poruszonych przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii w Zielonej Księdze, która została wysłana do Ministerstwa. Treść opinii udostępniam na niniejszej stronie. Można ją również pobrać ze strony Północnej Izby Gospodarczej tutaj.

Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii w dniu 22.10.2019 r. opublikowało wstępne wyniki prekonsultacji, z którymi można się zapoznać tutaj, natomiast raport z prekonsultacji jest dotępny tutaj. 

Stanowisko Sekcji Sukcesji

Stanowisko Sekcji Sukcesji porusza następujące zagadnienia:

I. Czy zachodzi potrzeba, aby wprowadzać do polskiego prawa instytucję fundacji rodzinnej?

II. Czy fundacja rodzinna powinna być uregulowana w odrębnej ustawie, w ustawie o fundacjach, czy też w Kodeksie spółek handlowych?

III.   Czy prawo powinno przewidywać zamknięty katalog dopuszczalnych celów fundacji rodzinnej?

IV.  Czy fundacja rodzinna powinna mieć możliwość prowadzenia działalności gospodarczej?

V. Czy przepisy prawa powinny przewidywać jakiś minimalny, wymagany poziom funduszu założycielskiego?

VI. Czy osoba prawna powinna mieć możliwość zasiadania w organach fundacji rodzinnej?

VII. Czy beneficjent fundacji rodzinnej powinien mieć możliwość zasiadania w organie zarządzającym tej fundacji?

VIII. Jak prawo powinno uregulować kwestię uprawnienia beneficjenta fundacji rodzinnej do zachowku?

IX. Jak fundacja rodzinna powinna być opodatkowana?

X. Czy sąd powinien mieć prawo rozwiązać fundację, w sytuacji gdy jest ona zarządzana w sposób sprzeczny z prawem, w sposób oczywiście sprzeczny z jej celem lub z interesami jej beneficjentów?

 Jeśli chcesz poznać treść tego dokumentu napisz do mnie: jezowska@dalkowska-jezowska.pl